Το αθώο

 

 

Βασιλική Ηλιοπούλου: Μια ηρωίδα πέρα από το καλό και το κακό

Κωνσταντίνος Ματσούκας

 

Διακρίσεις

• Υποψηφιότητα για τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2024
  

Αποσπάσματα κριτικών

–  Άγγελος Χαριάτης (Fractal): {…} Ένα χαρακτηριστικό που εντοπίζεται στη γραφή της Βασιλικής Ηλιοπούλου, είναι η συμμετοχή των περισσότερων αισθήσεων. Και αυτό είναι σημαντικό, βοηθά στην ικανοποίηση του αναγνώστη. Ο ήχος των βραχιολιών της Σίβυλλας. Η γεύση από τα πιάτα που μαγειρεύει ο αδελφός του τεθνεώτα συζύγου της πρωταγωνίστριας. Η ποιητική περιγραφή των δέντρων, ζώων και ανθρώπων. Όπως για παράδειγμα το δέντρο της μιλιάς στο νεκροταφείο. Η μυρωδιά της αλμύρας της θάλασσας και της βροχής, η υγρασία της νύχτας, τα αρώματα των λουλουδιών.

– Κωνσταντίνος Ματσούκας (ATHENS VOICE): {…} η Εύα δεν προβαίνει σε κάποια απτή πράξη για να διαλευκάνει το τι έγινε. Τα αντίπαλα δέη στην ιστορία είναι η δική της ηθική αυταξία και η επώδυνη γνώση της μικρής κοινωνίας ενός γεγονότος για το οποίο κανείς ποτέ δεν έχει πάρει ευθύνη. Απλά όντας αυτή που είναι, η Εύα κάμπτει τις αντιστάσεις τους προς την τελική αποκάλυψη, όπως η φλόγα ενός κεριού δίπλα σ’ ένα κομμάτι πάγου. Το κτίσιμο προς τη βαθύτατα ικανοποιητική κάθαρση ακολουθεί μέχρι τέλους τον ρυθμό που αναφέραμε, ισοζυγιάζοντας την ακριβολογία με την εικονοποιία. Ανακαλύπτουμε ξανά την άμμο, το σκοτάδι, τον νυχτερινό ουρανό μέσα από την απροκατάληπτη, αισθησιακή ματιά της Εύας. Αλλά και τους ανθρώπους, και το πόσο μεταμφιέζουν τους φόβους τους με τα λόγια. Το ζήτημα της εξιλέωσης κατέχει κεντρική θέση στην ιστορία και εγείρει ερωτήματα σημαντικά όσο και αναπάντητα.

– Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (ΤΟ ΒΗΜΑ): {…} Με μια άρτια τεχνική, βασισμένη στη συνεχή αλληλοδιείσδυση παρελθόντος και παρόντος, που συγχωνεύονται σε ένα είδος ονειρικής αφήγησης, συν κάποια ιχνοστοιχεία μαγικού ρεαλισμού, αντλημένα από τα δυσοίωνα προμυνήματα που είδαμε, με κάθε άλλο παρά αγοραίο αστυνομικό σασπένς, όπως και με γλώσσα υποδειγματικής λιτότητας, και πυκνότητας, η Ηλιοπούλου δείχνει συναρπαστικά πως η αθωότητα, ιδίως όταν την αντιστρατεύεται το σύμπαν, μπορεί να προκαλέσει όσο σπαραγμό προκαλούν και οι δαίμονες που μας βασανίζουν κρυφά.

– Χριστίνα Παπαγγελή (Ανάγνωση): {…} Το βιβλίο είναι σε τριτοπρόσωπη γραφή αλλά παρακολουθούμε τόσο στενά την διαφορετική, σχεδόν διαταραγμένη σκέψη της Εύας, που είναι σα να έχουμε εσωτερική εστίαση. Παρακολουθούμε τους παιδικούς συνειρμούς, τις αναμνήσεις/εικόνες που κουβαλά από την τρυφερή ηλικία αλλά και τις αυθόρμητες διασυνδέσεις που οδηγούν την ηρωίδα σε λογικά συμπεράσματα, καθώς πορεύεται αβοήθητη σ’έναν κόσμο που την εξοβέλισε. {…} Καθώς είναι ανεπιτήδευτη κι ατόφια, η έλλειψη εμπειρίας και πονηριάς γίνεται η εσωτερική της δύναμη με την οποία αψηφά τα εμπόδια που της βάζουν οι χωριανοί. Έτσι λοιπόν, πέρα από το «αστυνομικού τύπου» ενδιαφέρον που κάνει το βιβλίο συναρπαστικό (τι ακριβώς έγινε και πώς θα το αποκαλύψει η ηρωίδα), ακόμα πιο ελκυστική γίνεται η ψυχογράφηση της Εύας, που φαίνεται ότι μέσα στην αθωότητά της διαθέτει μια σπάνια σοφία.

– Δέσποινα Παπαστάθη (Εφημερίδα των Συντακτών): {…} Η Βασιλική Ηλιοπούλου στο μυθιστόρημά της Το αθώο, γράφει για τη μικρή, ξεχωριστή Ειρήνη και για την κάθε Ειρήνη, που εδώ και αιώνες θυσιάζονται ανόσια στον βωμό της άρνησης του διαφορετικού, για την αδυναμία μας να αποδεχτούμε πως υπάρχουν κάποιοι δίπλα μας, που περπατούν με το κεφάλι χαμηλωμένο, «σέρνοντας κάπως το δεξί, όπως ένα κουσουριάρικο κατσίκι που το πάνε για σφάξιμο, λειψό και αθώο», ενώ δεν διστάζουμε να ομολογήσουμε πως «“Ο Αρρίκος δεν είδε τίποτα”, μουρμούρισε ο νάνος».

– Βένα Γεωργακοπούλου (LIFO): {…} Στο «Αθώο», το ταξίδι του αναγνώστη σε έναν σχεδόν ανατριχιαστικό αιγαιοπελαγίτικο μικρόκοσμο, στα ίχνη ενός διαφορετικού κοριτσιού που οδηγήθηκε (από ποιους άραγε;) στον θάνατο δεν είναι απλώς μια λογοτεχνική απόλαυση. Είναι η εμπειρία ενός διαφορετικού, αθώου και σκληρού συνάμα, βλέμματος στον κόσμο μας.

– Αντιγόνη Κατσαδήμα (Η Αυγή): {…} Η συγγραφέας Βασιλική Ηλιοπούλου δημιούργησε μια ιστορία σε ένα νησί που δεν κατονομάζει, ώστε οι μυρωδιές της φύσης να το αναγάγουν στη φαντασία μας στο υπέρτατο ελληνικό νησί αλλά και σε ένα νησί με αδυναμίες, κουκουλώματα, νοσηρές καταστάσεις υποταγής στο κέρδος και στο δίκαιο του ισχυρότερου. Θα μπορούσε να αφορά και στο μπούλινγκ, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Βυθιζόμενοι σε μια αφηγηματική ατμόσφαιρα από αλεντρίδες, πικραλίδες, αλιφασκιές, κρόκους, είναι σαφές ότι ο σκοπός της συγγραφέως δεν είναι μόνο να μας δείξει την ιστορία, αλλά να μας κάνει να την υποθέσουμε ως αισθητικά διαμεσολαβημένη εμπειρία. Ειδικότερα, φαίνεται πως η ανάγκη για την αλήθεια αποκτά έναν ιερό χαρακτήρα αποστολής. Η θυμική μνήμη της Εύας αντικατοπτρίζει την αδελφική αγάπη αλλά και την αφοσίωση στο Δίκαιο. Ο προσωπικός νόμος της Εύας περί Δικαίου ως μία σύγχρονη Αντιγόνη κινεί το νήμα της υπόθεσης, ενώ τα υπόλοιπα πρόσωπα του μυθιστορήματος δρουν ως ενορχηστρωμένοι ρόλοι μέσα στον αρχετυπικό κανόνα της αδικίας. Η Εύα η ξένη, αυτή που γύρισε και πενθεί, φαίνεται ότι αποζητά την αλήθεια και την δικαίωση για τη μνήμη της αδελφής της, ώστε να επιτίθεται στη σιωπή της συγκάλυψης με μοναδικό όπλο της τον νόστο της αλήθειας.

– Χριστίνα Μουκούλη (bookpress.gr): {…} Ένα βιβλίο για τις δυσκολίες εκείνων που φέρουν το στίγμα του διαφορετικού, για τη δύναμη της αδερφικής αγάπης, για την ενοχή και τη συγχώρεση, για την αλήθεια και την απόδοση ευθυνών. Ένα βιβλίο ιδιαίτερο, ατμοσφαιρικό, καθηλωτικό. Ένα βιβλίο το οποίο προκαλεί στον αναγνώστη έναν κόμπο στον λαιμό, που δεν τον αφήνει να σταματήσει την ανάγνωση μέχρι να φτάσει στο τέλος, ελπίζοντας πως θα αποδοθεί δικαιοσύνη και θα επέλθει η κάθαρση.

– Χριστίνα Λιναρδάκη (stigmalogou.gr): {…} Τα ερωτήματα που μένουν αναπάντητα είναι πολλά, όπως σε κάθε καλό βιβλίο που κλείνει με κάποια βασικά ζητήματα να παραμένουν ανοιχτά, επιτάσσοντας την ενεργητική συμμετοχή του αναγνώστη και τη δική του απόφαση για το πιθανό τέλος. Η αίσθηση όμως που αφήνει στον αναγνώστη Το αθώο είναι η ίδια με αυτήν που έχουμε όταν κοιτάμε μια χαίνουσα πληγή. Η πληγή δεν κλείνει με τη δικαίωση, σταματά ίσως μόνο το αίμα που τρέχει. Το σοκ είναι εκεί, το ίδιο και ο πόνος. Το αν θα επουλωθεί τελικά το τραύμα, θα εξαρτηθεί από το πόσο ευνοϊκό θα αποδειχθεί το μέλλον. Στο τι μπορεί να επιφυλάσσει, γιατί εκεί κρύβονται και η καταστροφή και η λύτρωση – χωρίς καμία από τις δύο να είναι εξασφαλισμένη. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι πιο λυπηρό από αυτή την αβεβαιότητα.

– Τζίνα Ψάρρη (Fractal): {…} Με γραμμική αφήγηση που διακόπτεται συχνά από παρελθοντικούς εγκιβωτισμούς, η συγγραφέας ξεδιπλώνει αργά το κουβάρι της ζωής της ηρωίδας της, με εικόνες ιδιαίτερα γλαφυρές αλλά και διαρκείς ανατροπές. Ένα μυθιστόρημα που ψάχνει τα νήματα που οδηγούν ως την απόλυτη μοναξιά, την ματαίωση, το ανεπούλωτο τραύμα. Μα πάνω απ’ όλα, διερευνά την διαφορετικότητα, την εναγώνια ανάγκη για αποδοχή, δικαιοσύνη, αγάπη. Όλοι οι ήρωες της Βασιλικής Ηλιοπούλου, ακόμη και οι πλέον δευτερεύοντες, είναι έξοχα ψυχογραφημένοι. Δοσμένοι με ωμό ρεαλισμό αλλά και απέραντη ευαισθησία ταυτόχρονα, οικοδομούν αργά και σταθερά το κτίσμα που τους περιβάλλει, αυτό της ανακούφισης που χαρίζει η άγνοια, της σιωπηλής συνενοχής αλλά και της δίκαιης κάθαρσης.

– Ελένη Πατσιατζή (frear.gr): {…} Το μυθιστόρημα της Ηλιοπούλου χτίζεται επιδέξια πάνω σε διαρκώς εναλλασσόμενες εικόνες δημιουργημένες με βάση την αισθητική του φελινικού σύμπαντος. Πρόσωπα καρικατούρες, παιδικές αναμνήσεις, εμμονές, ενοχοποίηση, ακροβάτες και μάγισσες. Η διαδρομή της συγγραφέως στον χώρο του κινηματογράφου είναι παραπάνω από εμφανής στον εικονοπλαστικό της λόγο. Με γλωσσικό υλικό ένα ιδιαίτερα ζωντανό τοπικό ιδίωμα στους διαλόγους και μια ρέουσα γλώσσα που υποστηρίζει την αφηγηματική της δεινότητα, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και έντασης καταφέρνοντας, μέσω των συνεχών προοικονομιών, να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών/τριών μέχρι το σπαρακτικό τέλος.